Przywództwo to forma kierowania, w której lider wpływa na innych, dzięki szczególnej więzi z nimi. Tylko dzięki tej więzi może oddziaływać na zachowania swoich podwładnych, co pozwala mu skutecznie realizować cele organizacji. W odróżnieniu od osób mianowanych na stanowiska, prawdziwy lider nie zostaje wyznaczony. Zyskuje on zwolenników, którzy sami decydują, że będą za nim podążać. Jest to proces, w którym lider zdobywa lojalność swojego zespołu, a nie tylko formalne uprawnienia.

Osoby posiadające silną potrzebę władzy dążą do dominowania w swoim środowisku. Władza to zdolność do wpływania na decyzje innych ludzi i zmiany ich postaw, co pozwala kształtować zachowania grup lub jednostek. W zależności od źródła, władza może mieć różne formy i skutki.

Wyróżniamy pięć głównych źródeł władzy. Pierwsze z nich to władza formalna, która wynika z pełnionych stanowisk i przyznanych uprawnień. Jednak samo posiadanie tej władzy nie czyni osoby przywódcą, choć daje jej zdolność do wpływania na innych. Władza nagradzania polega na przyznawaniu lub odbieraniu nagród, które są cenione przez innych. Im większa liczba nagród, tym większa władza tej osoby, ale tylko wtedy, gdy nagrody te są także w formie uznawanych przez pracowników pochwał czy innych form uznania. Władza wymuszania opiera się na przymusie, który może przybrać formę zagrożenia psychicznego, emocjonalnego lub fizycznego, zmuszając innych do przestrzegania ustalonych norm. Władza ekspercka to władza oparta na posiadanej wiedzy i kompetencjach. Większa wiedza i trudność dostępu do niej sprawiają, że dana osoba zyskuje większy wpływ na innych. Władza odniesienia to charyzma i lojalność, które sprawiają, że lider staje się wzorem do naśladowania, a jego postawy i wartości mają silny wpływ na otoczenie.

Liderzy korzystają z tych różnych źródeł władzy, ale to, jak skutecznie zarządzają grupą, zależy również od stylu kierowania, jaki przyjmują. Wyróżnia się trzy podstawowe style kierowania. Styl autokratyczny zakłada, że menedżer określa cele i zadania, a pracownicy są zobowiązani do ich realizacji bez konsultacji. Styl ten jest bardziej wymagający i surowy, z naciskiem na wydawanie poleceń oraz stosowanie kar. Styl demokratyczny zakłada współpracę i zaangażowanie zespołu w proces decyzyjny. Menedżer wyznacza cele, ale sposób ich realizacji zależy od wyboru pracowników, co sprzyja twórczości i odpowiedzialności. Styl liberalny daje pracownikom pełną swobodę w podejmowaniu decyzji oraz realizowaniu zadań, pozostawiając menedżerowi minimalną ingerencję w proces pracy.

Styl zarządzania nie jest uniwersalny – to, który z nich będzie skuteczny, zależy od konkretnej sytuacji, zadania i charakterystyki zespołu. Styl autokratyczny może być niezbędny, gdy czas jest ograniczony i konieczne są szybkie decyzje, podczas gdy styl demokratyczny sprawdzi się, gdy zespół jest zmotywowany i ma dużą kreatywność. Styl liberalny, choć zapewnia dużą samodzielność, może być nieefektywny w sytuacjach, które wymagają szybkiej reakcji lub silnej kontroli.

Porównanie trzech stylów kierowania:

• Styl autokratyczny: Menedżer sam określa cele, przydziela zadania i podejmuje decyzje, a pracownicy wykonują je bez konsultacji. Często stosowane są kary, rzadziej pochwały.

• Styl demokratyczny: Menedżer współpracuje z zespołem, który bierze udział w podejmowaniu decyzji. Menedżer formułuje cele, ale sposób ich realizacji zależy od pracowników. Pochwały i uwagi krytyczne są oparte na obiektywnych kryteriach.

• Styl liberalny: Pracownicy mają pełną swobodę wyboru celów i metod ich realizacji. Menedżer nie ingeruje w proces decyzyjny ani nie ocenia pracy zespołu.

Każdy styl ma swoje miejsce i zastosowanie w różnych okolicznościach. To, który będzie skuteczniejszy, zależy od złożoności zadania, czasu, w jakim trzeba podjąć decyzje, oraz poziomu zaangażowania zespołu.

Styl autokratyczny:

• Przykład: W sytuacjach kryzysowych, takich jak zarządzanie firmą w czasie awarii lub katastrofy, lider może zastosować styl autokratyczny, aby szybko podjąć decyzje i zapewnić pełną kontrolę nad działaniami. Pracownicy muszą wykonać polecenia, a priorytetem jest szybkie reagowanie i rozwiązywanie problemu, nie pozostawiając miejsca na dyskusje.

• Przykład: W produkcji lub na linii montażowej, gdzie procesy są ściśle określone, a przestrzeganie standardów jest kluczowe, styl autokratyczny zapewnia efektywność i minimalizuje błędy.

Styl demokratyczny:

• Przykład: W firmach kreatywnych, takich jak agencje reklamowe czy firmy IT, gdzie pracownicy mają wysoką motywację i twórczy potencjał, styl demokratyczny pozwala na współpracę i wspólne podejmowanie decyzji. Zespół ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, co sprzyja innowacyjności i zaangażowaniu.

• Przykład: W szkołach i placówkach edukacyjnych, gdy nauczyciel zachęca uczniów do aktywnego udziału w lekcji, umożliwiając im wyrażenie swoich opinii i udział w kształtowaniu procesu nauczania, styl demokratyczny tworzy przestrzeń do kreatywnej współpracy.

Styl liberalny:

• Przykład: W firmach startupowych, które promują autonomię i odpowiedzialność, styl liberalny pozwala pracownikom na pełną swobodę w podejmowaniu decyzji. Zespół decyduje, jak najlepiej realizować swoje zadania i dostosowuje strategie w zależności od bieżących potrzeb. Może to prowadzić do innowacji, ale wymaga zaufania i odpowiedzialności od każdego członka zespołu.

• Przykład: W organizacjach badawczo-rozwojowych, gdzie pracownicy mają dużą swobodę w doborze metod pracy, styl liberalny wspiera niezależność, ale może wymagać silnego nadzoru nad realizacją celów w przypadku, gdy zespół nie jest dostatecznie zdyscyplinowany.

Podsumowanie: Styl kierowania powinien być elastyczny i dostosowany do konkretnej sytuacji. W obliczu kryzysu, gdzie wymagane są szybkie decyzje, styl autokratyczny będzie najlepszy. W środowisku twórczym, gdzie innowacje i współpraca są kluczowe, styl demokratyczny z kolei pozwala wydobyć potencjał zespołu. W bardziej zorganizowanych, samodzielnych zespołach, które posiadają odpowiednią dozę odpowiedzialności, styl liberalny może okazać się skuteczny, dając przestrzeń do kreatywnego rozwiązywania problemów.