Centrum Europejskiego Systemu Wczesnego Ostrzegania przed Zanieczyszczeniem Powietrza znajduje się w Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), której siedziba mieści się w Kopenhadze. EEA jest odpowiedzialna za zbieranie, przetwarzanie i udostępnianie danych dotyczących jakości powietrza w Europie, a także za koordynowanie działań związanych z monitorowaniem zanieczyszczeń powietrza. EEA współpracuje z krajowymi agencjami ochrony środowiska, ośrodkami badawczymi oraz innymi organizacjami, aby zapewnić dostęp do najbardziej aktualnych informacji o stanie powietrza w całej Europie. Dzięki tej współpracy dane z różnych państw członkowskich są zbierane, analizowane i udostępniane obywatelom oraz decydentom na poziomie europejskim. 

Europejski System Wczesnego Ostrzegania przed Zanieczyszczeniem Powietrza (European Air Quality Index, EAIQ) to system monitorowania jakości powietrza w Europie, który ma na celu dostarczanie informacji o poziomie zanieczyszczeń powietrza oraz prognozowanie ich wpływu na zdrowie mieszkańców. System ten jest częścią szerszych inicjatyw mających na celu poprawę jakości powietrza i ochronę zdrowia publicznego w Unii Europejskiej.

Kluczowe cele systemu:

• Informowanie obywateli o aktualnym stanie jakości powietrza w różnych regionach Europy.

• Prognozowanie zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem powietrza w nadchodzących dniach.

• Ochrona zdrowia publicznego poprzez ostrzeganie przed przekroczeniem dopuszczalnych norm stężenia szkodliwych substancji w powietrzu.

• Wspieranie polityk ochrony środowiska w państwach członkowskich UE oraz realizację celów związanych z poprawą jakości powietrza.

Europejski system wczesnego ostrzegania przed zanieczyszczeniem powietrza opiera się na kilku kluczowych elementach:

1. Monitorowanie jakości powietrza

System wykorzystuje sieć stacji pomiarowych zlokalizowanych w różnych częściach Europy, które zbierają dane o jakości powietrza. Stacje te mierzą stężenia różnych zanieczyszczeń, w tym:

• Pyłów zawieszonych (PM10, PM2.5) – małe cząsteczki, które mogą przedostawać się do płuc i powodować problemy zdrowotne.

• Tlenki azotu (NO2) – związki chemiczne powstające głównie w wyniku spalania paliw kopalnych, mogące powodować choroby układu oddechowego.

• Ozon (O3) – gaz, który w wysokich stężeniach może negatywnie wpływać na zdrowie, szczególnie osoby z chorobami serca i płuc.

• Tlenki węgla (CO) – gaz, który może być szkodliwy w przypadku wysokich stężeń, zwłaszcza w zamkniętych pomieszczeniach.

• Dwutlenek siarki (SO2) – gaz, który może powodować problemy z oddychaniem i choroby serca.

Dane z tych stacji są zbierane w czasie rzeczywistym i przekazywane do systemów analitycznych, które przetwarzają je na prognozy jakości powietrza.

2. Ocena jakości powietrza i prognozy

Na podstawie zebranych danych, system generuje oceny jakości powietrza, które wskazują na stężenie zanieczyszczeń w powietrzu w odniesieniu do dopuszczalnych norm. Zastosowane są różne wskaźniki, w tym:

• Indeks jakości powietrza (Air Quality Index, AQI) – przedstawia poziom zanieczyszczenia powietrza w formie łatwego do zrozumienia wskaźnika (od "bardzo dobrego" do "bardzo złego"), który jest przypisany do różnych stężeń substancji szkodliwych w powietrzu.

• Prognozy na kilka dni do przodu – system prognozuje zmiany w jakości powietrza w nadchodzących dniach, bazując na danych meteorologicznych (np. temperatura, wiatr, opady) oraz na trendach jakości powietrza.

3. Ostrzeganie przed zagrożeniami

Jeśli stężenie zanieczyszczeń przekroczy określony próg, system wysyła ostrzeżenia do obywateli i odpowiednich służb. Ostrzeżenia są szczególnie ważne w przypadku:

• Osób z problemami zdrowotnymi, takich jak astma, choroby serca, dzieci i seniorzy, którzy są bardziej wrażliwi na zanieczyszczone powietrze.

• Wydarzeń specyficznych, takich jak smog czy pyły saharyjskie, które mogą wpłynąć na jakość powietrza w danym regionie.

Ostrzeżenia mogą być przekazywane za pomocą aplikacji mobilnych, stron internetowych, mediów społecznościowych, a także tradycyjnych kanałów, takich jak telewizja czy radio.

4. Działania prewencyjne i informacyjne

System nie tylko ostrzega przed zagrożeniem, ale także informuje obywateli o działaniach prewencyjnych, które mogą podjąć, aby zminimalizować ryzyko zdrowotne. Należą do nich:

• Zalecenia dotyczące unikania aktywności na świeżym powietrzu w okresach wysokiego zanieczyszczenia powietrza.

• Sugerowanie ograniczenia emisji (np. unikanie spalania odpadów, ograniczenie używania samochodów, przejście na transport publiczny).

5. Współpraca międzynarodowa

Europejski system wczesnego ostrzegania jest częścią szerszego podejścia do ochrony środowiska i zdrowia publicznego w Unii Europejskiej. Działa w ramach Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) i współpracuje z krajowymi instytucjami monitorującymi jakość powietrza. Jest to system integrujący dane z różnych państw członkowskich, zapewniając spójność w ocenie jakości powietrza na poziomie całej Europy.

Jakie korzyści niesie ten system?

• Zwiększona świadomość publiczna o jakości powietrza i jego wpływie na zdrowie.

• Skrócenie reakcji kryzysowych w przypadku wysokiego zanieczyszczenia powietrza, co pozwala na minimalizowanie skutków zdrowotnych.

• Lepsze planowanie polityk ochrony środowiska w oparciu o dane zebrane w systemie, co pomaga w tworzeniu bardziej efektywnych regulacji i strategii walki ze smogiem i innymi zagrożeniami związanymi z jakością powietrza.

Europejski system wczesnego ostrzegania przed zanieczyszczeniem powietrza stanowi kluczowy element w dążeniu do poprawy jakości życia w miastach oraz w regionach, gdzie problem zanieczyszczenia powietrza jest szczególnie dotkliwy.